Πόνος Μέλους Φάντασμα

Πως ορίζεται;

Ο πόνος αυτός είναι ένα σύνηθες επακόλουθο του ακρωτηριασμού, καθόσον παρατηρείται στο50 – 80% αυτών των αρρώστων. Πρέπει να διαφοροποιείται από μη επώδυνα φαινόμενα του μέλους φάντασμα, τον πόνο του υπολειπόμενου κολοβώματος και μη επώδυνα φαινόμενα που αφορούν το κολόβωμα.

Ο ακρωτηριασμός ενός σκέλους συνήθως ακολουθείται από την αίσθηση ότι το αποκομμένο τμήμα του μέλους υπάρχει ακόμα. Αυτές οι μη επώδυνες αισθήσεις που αφορούν το ακρωτηριασμένο μέλος περιλαμβάνουν μια ειδική θέση, σχήμα και κίνηση του μέλους, αίσθηση θερμού ή ψυχρού, νυγμούς ή αίσθημα ηλεκτρικής εκκένωσης. Ο πόνος μπορεί να σχετίζεται με μια συγκεκριμένη κίνηση ή θέση του υπόλοιπου μέλους και μπορεί να εκλύεται ή να επιτείνεται από διάφορους φυσικούς παράγοντες ( π.χ αλλαγές στον καιρό ή πίεση στο υπολειπόμενο σκέλος ) και ψυχολογικούς παράγοντες, όπως το συναισθηματικό stress. Φαίνεται να είναι πιο έντονο στα άπω τμήματα του μέλους φάντασμα και μπορεί να έχει διαφορετικούς χαρακτήρες, όπως διαξιφιστικός, καυσαλγικός ή συσφικτικός.

Ο πόνος αυτός συχνά συγχέεται με πόνο της περιοχής του υπολοίπου σκέλους που γειτνιάζει με τον ακρωτηριασμό. Ο πόνος αυτός αναφέρεται ως πόνος του κολοβώματος και έχει θετική συσχέτιση με τον πόνο του μέλους φάντασμα. Το υπολειπόμενο μέλος μπορεί επίσης να σχετίζεται με μη επώδυνα φαινόμενα, όπως κνησμό, κράμπες και μη σκόπιμες κινήσεις. Επίσης, ο πόνος μετά από ακρωτηριασμό στην περιοχή του τραύματος πρέπει να διαχωρισθεί από πόνο στο υπολειπόμενο σκέλος και στο μέλος φάντασμα, καθώς όλα μπορούν να συνυπάρχουν στην πρώιμη φάση μετά από ακρωτηριασμό.

Τι χαρακτηριστικά έχει;

Ο πόνος αυτός χαρακτηρίζεται ως νευροπαθητικός, και θεωρείται ότι οφείλεται σε βλάβη κεντρικών ή περιφερικών νευρώνων. Αν και συνοδεύει πιο συχνά τον ακρωτηριασμό άνω ή κάτω άκρων, μπορεί να παρατηρηθεί μετά από χειρουργική αφαίρεση άλλων οργάνων ( π.χ μαστός ). Βλάβες των περιφερικών νεύρων ή του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ εξελκυσμός του βραχιονίου πλέγματος ή παραπληγία ) μπορούν επίσης να τον προκαλέσουν. Είναι πιο εύκολο να παρατηρηθεί όταν ο πάσχων είχε χρόνιο πόνο πριν τον ακρωτηριασμό και σπανιότερο όταν ο ακρωτηριασμός έγινε σε πολύ νεαρή ηλικία. Συνήθως, ο πόνος του μέλους φάντασμα είναι ο ίδιος με αυτόν που υπήρχε στο μέλος πριν τον ακρωτηριασμό.

Περίπου το 30% των ασθενών με ακρωτηριασμό παρουσιάζουν την << αίσθηση του τηλεσκοπίου>>, δηλαδή την συρρίκνωση του μέλους φάντασμα προς το υπολειπόμενο σκέλος και σε μερικές περιπτώσεις την εξαφάνιση του μέλους φάντασμα από το υπόλοιπο σκέλος, που μπορεί να συνδυάζεται με συρρίκνωση του σκέλους. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται ότι συνδυάζεται με εντονότερη αίσθηση του πόνου μέλους φάντασμα. Πολλοί ασθενείς με τέτοιου τύπου πόνο αναφέρουν την αντίληψη αισθήσεων στο μέλος φάντασμα όταν δερματικές περιοχές που μπορεί να βρίσκονται πλησίον αλλά και μακριά από τον ακρωτηριασμό δέχονται κάποιο ερέθισμα.

Τι θεραπεία υπάρχει;

Υπάρχουν οι εξής κατηγορίες θεραπείας:

 Φαρμακευτική αγωγή

• Συνήθη αναλγητικά.
• Οπιοειδή.
• Αναστολείς β υποδοχέων.
• Νευροληπτικά.
• Αντιεπιληπτικά.
• Ανταγωνιστές των υποδοχέων NMDA.
• Κεταμίνη.
• Aντικαταθλιπτικά.
• Βαρβιτουρικά.
• Μυοχαλαρωτικά.

Αναισθητικά φάρμακα

• Αποκλεισμοί νεύρων.
• Αποκλεισμός του συμπαθητικού.
• Επισκληρίδιοι αποκλεισμοί.
• Τοπική αναισθησία.
• Λιδοκαϊνη.

 Χειρουργική θεραπεία

• Εκτομή νεύρου.
• Συμπαθεκτομή.
• Ριζοτομή.
• Χορδοτομή.
• Διέγερση των οπισθίων δεσμών του νωτιαίου μυελού (SCS).
• Εν τω βάθει διέγερση του εγκεφάλου ( DBS).

Οι δύο τελευταίες χειρουργικές τεχνικές είναι αυτές που κυρίως εφαρμόζονται σήμερα και αναλύονται στην ενότητα του νευροπαθητικού πόνου.